Πλευστά γρανάζια.
Αυτά περιστρέφονται μόνιμα με τον άξονα τους, εσωτερικά στην τρύπα τους έχουν καρέ και φωλιάζουν στο καρέ του άξονα.
Έχουν τη δυνατότητα να μετακινούνται δεξιά-αριστερά. Δίπλα από το οδοντωτό τμήμα τους, έχουν ένα αυλάκι που φωλιάζει μία φουρκέτα.
Τρελά γρανάζια
Δεν περιστρέφονται μόνιμα με τον άξονα τους. Εσωτερικά στην τρύπα τους υπάρχει κουζινέτο ή κάποιο δαχτυλίδι που επιτρέπει την «τρελή»- ανεξάρτητη περιστροφή τους, ασχέτως αν ο άξονας που είναι τοποθετημένα επάνω του, περιστρέφεται ή όχι…
Δεν μετακινούνται δεξιά αριστερά.
Οι φουρκέτες:
Σε παράλληλη θέση με τους άξονες του σασμάν υπάρχουν και άλλοι δύο (συνήθως δύο, γιατί ο αριθμός τους είναι θέμα κατασκευής) άξονες… τα αξονάκια των φουρκετών…
Το δίχαλο της κάθε φουρκέτας φωλιάζει στο αυλάκι του κάθε πλευστού γραναζιού..
Η άλλη πλευρά όμως της φουρκέτας είναι περασμένη πάνω σε ένα από τα δύο αξονάκια.
Στην ίδια πλευρά, υπάρχει και μια υπόφυση… ένα πειράκι πάνω στη φουρκέτα… το οποίο «αυλακώνει» πάνω στα αυλάκια του μύλου…
Οι φουρκέτες:
Ξανά από την αρχή…
Κινούμε τον λεβιέ (ας πούμε προς τα πάνω)
Περιστρέφεται ο άξονας του λεβιέ ταχυτήτων
Μετακινείται ο επιλογέας…
…τοποθετώντας τον μύλο σε συγκεκριμένη θέση που τον ασφαλίζει προσωρινά ένα μάνταλο με ελατήριο.
Με την τοποθέτηση του μύλου σε διαφορετική θέση, οι αυλακώσεις του αλλάζουν θέση παρασέρνοντας την υπόφυση της φουρκέτας (λειτουργώντας σαν οδηγός της) η οποία κάνει την ίδια την φουρκέτα να ολισθήσει πάνω στο αξονάκι της… η οποία φουρκέτα θα μετακινήσει με το δίχαλο της, το πλευστό γρανάζι του σασμάν το οποίο αγκιστρώνει πάνω της…
Με την τοποθέτηση του μύλου σε διαφορετική θέση, οι αυλακώσεις του αλλάζουν θέση παρασέρνοντας την υπόφυση της φουρκέτας (λειτουργώντας σαν οδηγός της) η οποία κάνει την ίδια την φουρκέτα να ολισθήσει πάνω στο αξονάκι της… η οποία φουρκέτα θα μετακινήσει με το δίχαλο της, το πλευστό γρανάζι του σασμάν το οποίο αγκιστρώνει πάνω της…
Ολίσθηση της φουρκέτας πάνω στο αξονάκι της, μέσω του πείρου της υπό την “καθοδήγηση” των αυλακώσεων του μύλου.
Το δύσκολο στην κατανόηση της λειτουργία του σασμάν είναι το «πως γίνεται να λειτουργεί, αφού όλες οι οδοντωτές πλευρές, όλων των γραναζιών του ενός άξονα είναι μόνιμα σε επαφή με αυτές, αυτών, του άλλου άξονα»…
Κανονικά θα έπρεπε να μπλοκάρει το σύστημα.
Το ένα «μυστικό» είναι ότι τα γρανάζια είναι τοποθετημένα με τέτοιο τρόπο που πάντα ένα από τα δύο( αντικριστά) εμπλεκόμενα να είναι «τρελό»…
Το άλλο «μυστικό» είναι ότι για να δουλέψει θα πρέπει να υπάρχει και εμπλοκή γραναζιών ανάμεσα σε διπλανά γρανάζια… όχι μόνο σε αντικριστά…
Τα πλευστά γρανάζια αναλαμβάνουν αυτήν την δουλειά.
Τα πλευστά λοιπόν εκτός από την οδοντωτή επιφάνειά τους, έχουν όπως είπαμε και ένα αυλάκι ακριβώς δίπλα για να φωλιάσει η φουρκέτα..
Όχι μόνο αυτό όμως..
Έχουν και τις κατάλληλες προεξοχές (ποδαράκια) στα πλαϊνά τους, οι οποίες εφαρμόζουν πάνω στις εσοχές που έχουν τα διπλανά γρανάζια…
Όταν λοιπόν η φουρκέτα μετακινήσει δεξιά ή αριστερά ένα πλευστό γρανάζι, ουσιαστικά το κομπλάρει στο διπλανό του και το διπλανό του είναι αυτό που θα μεταφέρει την κίνηση από τον έναν άξονα στον άλλο…
Δηλαδή πλέον η κίνηση από το συμπλέκτη θα πάει στον πρωτεύων άξονα που θα κινήσει σταθερό γρανάζι, το οποίο θα κινήσει το αντικριστό του τρελό γρανάζι στον απέναντι (δευτερεύων) άξονα, το οποίο τρελό είναι κομπλαρισμένο με πλευστό γρανάζι, που το πλευστό θα κινήσει τον δευτερεύων άξονα του σασμάν που είναι τοποθετημένο το μπροστινό γρανάζι της αλυσίδας και μέσω της αλυσίδας θα πάει στον τροχό…
Σε κάθε ταχύτητα που αλλάζουμε, ουσιαστικά εμπλέκουμε ένα σταθερό, ένα τρελό και ένα πλευστό γρανάζι ή δύο πλευστά (ένα σε κάθε άξονα) και ένα τρελό…
Και υπάρχει και μία θέση που κανένα γρανάζι δεν εμπλέκεται με κανένα άλλο… η θέση της νεκράς…
Στη θέση αυτήν ο μύλος έχει τοποθετηθεί έτσι ώστε να «πιέζεται» ένας διακόπτης (η φούσκα της νεκράς) ο οποίος και δίνει την εντολή να ανάψει το πράσινο λαμπάκι της νεκράς στα κοντέρ μας (αυτό ήταν άσχετο αλλά απλώς το αναφέρουμε)
Σε κάθε ταχύτητα εμπλέκουμε διαφορετικά γρανάζια τα οποία έχουν διαφορετικό αριθμό δοντιών το καθένα…
Η διαίρεση του αριθμού δοντιών του ενός (δευτερεύον), με τον αριθμό δοντιών του άλλου (πρωτεύον), μας δίνει την αναλογία περιστροφής των δύο αξόνων του σασμάν.
Όσο μεγαλύτερο είναι το πηλίκο τόσο πιο «κοντή» είναι η μετάδοση σε κάθε ταχύτητα.
| Φθορές |
Φθορά στις αυλακώσεις του μύλου
Οι αυλακώσεις του μύλου είπαμε ότι λειτουργούν σαν οδηγοί του πείρου των φουρκετών.
Από σκληρή ή και μακροχρόνια χρήση, οι ανοχές ανάμεσα στις αυλακώσεις και τους πείρους μεγαλώνουν… Δημιουργούνται γδαρσίματα ή ξεχειλώνουν τα αυλάκια ή φθείρονται οι πείροι.
Η αίσθηση στο λεβιέ είναι σαν να σκαλώνει κάτι και δεν αφήνει την ταχύτητα να κουμπώσει…
Φθορά στον επιλογέα
Αν συνηθίζετε να πατάτε άγαρμπα τον λεβιέ, υπάρχει η πιθανότητα κάποια στιγμή να «παραδώσει το πνεύμα» η άκρη του επιλογέα ή και τα αυτάκια/πειράκια του μύλου…
Ανάλογα την κατασκευή του επιλογέα, η φθορά μπορεί να είναι σπασμένα άκρα ή και φθαρμένα τόσο που να μην αρκούν να περιστρέψουν τον μύλο στην θέση που πρέπει…
Συνήθως δεν μπορούμε να αλλάξουμε ταχύτητα και ο λεβιές μας φαίνεται «άδειος» σε αίσθηση.
Αστοχία ασφαλειών
Από αστοχία κάποιας ασφάλειας είτε απασφαλίσει και παραμείνει πάνω στον άξονά της, είτε σπάσει και αφήσει «εκτεθειμένο» το γρανάζι που στήριζε…
Αυτό που θα συμβεί είναι ότι το «σταθερό» γρανάζι που έχασε την ασφάλειά του, θα αποφασίσει να γίνει πλευστό από μόνο του… θα μετακινηθεί από τους κραδασμούς και θα έρθει σε εμπλοκή με άλλο… και θα είναι η πιο ακατάλληλη στιγμή να το κάνει γιατί μάλλον έχουμε ήδη άλλη ταχύτητα στο κιβώτιο εκείνη τη στιγμή… το αποτέλεσμα είναι συνήθως βίαια εμπλοκή δύο ταχυτήτων ταυτόχρονα.
Δυστυχώς όμως τα κομμάτια που θα δημιουργηθούν από τα σπασμένα δόντια, το πιθανότερο είναι να «μασηθούν» από τα υπόλοιπα γρανάζια και το αποτέλεσμα… είναι τραγικό…
